Thứ tư, 14 Tháng 1 2015 08:38

Cùng với sự phát triển của đất nước, đời sống người dân được nâng cao, trẻ em ngày càng được chăm sóc tốt hơn, được đáp ứng nhu cầu phát triển toàn diện. Tuy nhiên, bên cạnh đó, vẫn còn một bộ phận không nhỏ trẻ em đang phải sống trong tình cảnh hết sức khó khăn, trong đó có trẻ mồ côi. Nhiều em sống trong cảnh thiếu ăn, thiếu mặc, thiếu một nơi ở an toàn, không được học tập, thăm khám sức khỏe hay vui chơi giải trí, có em phải lao động để phụ giúp gia đình hay để tự nuôi sống bản thân, còn có em phải đối mặt với nguy cơ bị bóc lột sức lao động, bạo hành trẻ em, bị lợi dụng hay lôi cuốn vào các tệ nạn xã hội. Do đó, việc bảo vệ, chăm sóc quản lý các em đặt ra nhiều vấn đề cần quan tâm.

Trẻ mồ côi và những vấn đề cơ bản

Theo khoản 1, điều 4, Nghị định 67/2007/NĐ-CP, ngày 13/4/2007, trẻ em mồ côi là trẻ em mồ côi cả cha và mẹ, trẻ em bị bỏ rơi, mất nguồn nuôi dưỡng, trẻ em mồ côi cha hoặc mẹ nhưng người còn lại là mẹ hoặc cha mất tích theo quy định của điều 78 Bộ Luật dân sự hoặc không đủ năng lực, khả năng để nuôi dưỡng theo quy định của pháp luật, hoặc đang trong thời gian chấp hành hình phạt tù tại trại giam, không còn người nuôi dưỡng. Cũng như những trẻ em bình thường khác, trẻ mồ côi cũng có những nhu cầu cơ bản về vật chất (gồm thực phẩm, nước uống, nơi ở, điều kiện chăm sóc vệ sinh sức khỏe... ) đảm bảo cho sự phát triển về thể lực cho trẻ em; nhu cầu về một mái ấm gia đình có tình yêu thương của ông bà, cha mẹ, anh chị em họ hàng; nhu cầu được vui chơi, học hành, được phát triển trí tuệ cũng như được thừa nhận, được tôn trọng... Trong đó, với trẻ mồ côi, khó khăn lớn nhất là thiếu thốn về vật chất và một mái ấm gia đình.

Theo số liệu thống kê gần đây, Việt Nam có khoảng 1.500.000 trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt, trong đó có khoảng 176.000 trẻ mồ côi, trẻ bị bỏ rơi. Hoàn cảnh đó không chỉ là nỗi bất hạnh của bản thân các em mà còn là nỗi đau xót của gia đình, người thân và là gánh nặng cho xã hội, cộng đồng.

Những trẻ em sinh ra và lớn lên không có sự quan tâm, chăm sóc của cha mẹ sẽ phải đương đầu với rất nhiều khó khăn trong cuộc sống. Theo ông Nguyễn Hoàng Long, Chủ tịch Hội Bảo trợ người tàn tật và trẻ mồ côi thành phố Đà Nẵng: "Vì nhiều lý do mà hầu hết số trẻ mồ côi, trẻ bị bỏ rơi không đủ điều kiện dinh dưỡng để phát triển thể chất dẫn đến nguy cơ tiềm ẩn những khiếm khuyết về sức khỏe trong cơ thể. Mức trợ cấp cho trẻ em mồ côi, bị bỏ rơi tại các cơ sở nuôi dưỡng của Nhà nước vẫn chưa thể bảo đảm đủ năng lượng sống phát triển của các cháu. Những cháu ở cộng đồng thì đời sống còn nhiều bấp bênh, không ổn định. Điều kiện và khả năng học hành, tiếp cận và tiếp thu các yêu cầu về giáo dục - đào tạo có nhiều cháu bị hạn chế. Sự khiếm khuyết về giáo dục dễ dẫn các cháu đến những méo mó về nhân cách trong quá trình phát triển gây ra những trở ngại, thiệt thòi cho các cháu khi tiếp cận nghề nghiệp, công ăn việc làm, thu nhập....".

Hiện nay, tỉ lệ trẻ em mồ côi, trẻ em bị bỏ rơi đang có xu hướng gia tăng và tình cảnh sống của các em đang ở mức báo động. Nhiều em sống trong cảnh thiếu ăn, thiếu mặc, thiếu một nơi ở an toàn, không được học tập, thăm khám sức khỏe hay vui chơi giải trí. Có em phải lao động để phụ giúp gia đình hay để tự nuôi sống bản thân. Còn có em phải đối mặt với nhiều nguy cơ: bóc lột sức lao động, bạo hành trẻ em, bị lợi dụng hay lôi cuốn vào các tệ nạn xã hội. Chăm sóc trẻ mồ côi, trẻ bị bỏ rơi không nơi nương tựa, cho các em một mái ấm gia đình thay thế để các em có đủ điều kiện phát triển, đảm bảo quyền của trẻ em đòi hỏi sự quan tâm, giải quyết của Nhà nước và sự chung tay của cộng đồng xã hội.

Nhiều chính sách hỗ trợ trẻ mồ côi

Đối với trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn nói chung và trẻ em mồ côi nói riêng, Đảng và Nhà nước ta đã có nhiều chính sách hỗ trợ như: trợ cấp lương thực, miễn giảm học phí, cấp thẻ bảo hiểm y tế, dạy nghề... Điều này được hiện thực hóa bằng Luật Bảo vệ, chăm sóc, giáo dục trẻ em, các Chương trình quốc gia bảo vệ trẻ em thường xuyên được phát động, các Đề án chăm sóc trẻ mồ côi cũng như trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn dựa vào cộng đồng được thực thi có hiệu quả...

Luật Bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em, Điều 51 quy định: Trẻ em mồ côi không nơi nương tựa, trẻ em bị bỏ rơi được UBND địa phương giúp đỡ để có gia đình thay thế hoặc tổ chức chăm sóc, nuôi dưỡng tại các cơ sở trợ giúp trẻ em công lập, ngoài công lập. Nhà nước khuyến khích gia đình, cá nhân nhận nuôi con nuôi, cơ quan, tổ chức, cá nhân nhận đỡ đầu, nhận chăm sóc, nuôi dưỡng trẻ em mồ côi không nơi nương tựa, trẻ em bị bỏ rơi. Nhà nước có chính sách trợ giúp gia đình, cá nhân hoặc cơ sở trợ giúp trẻ em ngoài công lập nhận chăm sóc, nuôi dưỡng trẻ em mồ côi không nơi nương tựa, trẻ em bị bỏ rơi.

Trẻ mồ côi được nuôi dưỡng tại Trung tâm Hoa Mai Cần Thơ

Đề án "Chăm sóc trẻ em mồ côi không nơi nương tựa, trẻ em bị bỏ rơi, trẻ em bị tàn tật nặng, trẻ em là nạn nhân của chất độc hóa học và trẻ em nhiễm HIV/AIDS dựa vào cộng đồng giai đoạn 2005 - 2010" đã được nhiều tỉnh thành trong cả nước thực hiện có hiêu quả, góp phần cải thiện đời sống của trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn nói chung và trẻ em mồ côi nói riêng. Trong 4 năm 2010 - 2013, chỉ tính riêng tại thành phố Hồ Chí Minh đã xét trợ cấp thường xuyên tại cộng đồng cho 142.510 người, trong đó có 2.975 trẻ mồ côi, 3.961 gia đình, cá nhân nhận nuôi dưỡng trẻ mồ côi, trẻ em bị bỏ rơi, trợ cấp cho 3.729 người đơn thân thuộc diện hộ nghèo đang nuôi con nhỏ. Hiện nay, nhà tình thương của thành phố đang nuôi dạy 29 trẻ mồ côi, Trung tâm Bảo trợ xã hội đang nuôi dạy 12 trẻ mồ côi, trẻ bị bỏ rơi, 18.000 em được miễn giảm học phí trong đó có hàng nghìn trẻ mồ côi. ..

Ngày 26/4/2013, Thủ tướng Chính phủ tiếp tục ban hành Quyết định số 647/QĐ-TTg phê duyệt Đề án chăm sóc trẻ em mồ côi không nơi nương tựa, trẻ em bị bỏ rơi, trẻ em nhiễm HIV/AIDS, trẻ em là nạn nhân của chất độc hóa học, trẻ em khuyết tật nặng và trẻ em bị ảnh hưởng bởi thiên tai, thảm họa dựa vào cộng đồng giai đoạn 2013-2020. Mục tiêu của Đề án là đến năm 2020, 95% trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn được nhận sự trợ giúp và được cung cấp các dịch vụ xã hội phù hợp; Phát triển các hình thức nhận nuôi có thời hạn đối với trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn; chăm sóc bán trú cho trẻ em khuyết tật nặng, trẻ em là nạn nhân của chất độc hóa học, trẻ em nhiễm HIV/AIDS; nâng cao chất lượng chăm sóc, trợ giúp trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn tại các cơ sở bảo trợ xã hội, nhà xã hội và cộng đồng.

Thực hiện Đề án, các địa phương trong cả nước đã đồng loạt xây dựng kế hoạch và triển khai các hoạt động tuyên truyền, nâng cao nhận thức và trách nhiệm của cộng đồng, tăng cường kiểm tra, giám sát, đánh giá việc thực hiện chính sách, pháp luật chăm sóc và trợ giúp trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn.... Tiếp tục thí điểm mô hình gia đình, cá nhân nhận nuôi có thời hạn đối với trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn, mô hình dạy nghề gắn với giải quyết việc làm cho trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn dựa vào cộng đồng và một số mô hình khác.. Tăng cường hợp tác với các tổ chức, cá nhân nước ngoài trong việc hỗ trợ kỹ thuật, kinh nghiệm và nguồn lực để chăm sóc trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn dựa vào cộng đồng. Nhờ sự chung tay của Nhà nước và xã hội, trẻ mồ côi hiện nay đã được chăm sóc theo nhiều mô hình khác nhau như: sống tại cộng đồng với những người họ hàng hoặc sự bảo trợ của bà con, được nhận làm con nuôi tại các gia đình trong và ngoài nước, sống trong các cơ sở nuôi dưỡng của các tổ chức từ thiện - xã hội, các tổ chức tôn giáo, các cơ sở nuôi dưỡng của Nhà nước hoặc tư nhân...

Tại Quảng Ninh, nhằm mục đích nâng cao hiệu quả công tác chăm sóc, trợ giúp trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn, trong đó có trẻ mồ côi, Trung tâm Công tác xã hội tỉnh đã triển khai thực hiện mô hình gia đình, cá nhân nhận nuôi có thời hạn trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn trên địa bàn tỉnh giai đoạn 2013-2015. Năm 2013, Trung tâm đã khảo sát và bàn giao 10 trẻ cho 10 gia đình nhận nuôi có cùng huyết thống trên địa bàn thành phố Hạ Long. Từ hiệu quả đã đạt được từ mô hình thí điểm ở Hạ Long, năm 2014, Trung tâm tiếp tục triển khai khảo sát nhu cầu của trẻ và cá nhân, gia đình có nguyện vọng nhận nuôi nhằm phục vụ việc mở rộng mô hình trên địa bàn thành phố Cẩm Phả. Theo kết quả khảo sát, trong số trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn của thành phố Cẩm Phả, có 66% là trẻ mồ côi. Đa số các em đang ở tại các gia đình có điều kiện kinh tế khó khăn. Từ đó, Trung tâm Công tác xã hội tiến hành xây dựng quỹ 20 gia đình, cá nhân nhận chăm sóc trẻ, đồng thời tiến hành phân tích, lựa chọn và bàn giao 10 trẻ có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn cho 10 gia đình, cá nhân nhận nuôi nhằm tạo điều kiện cho trẻ được nuôi dưỡng trong môi trường gia đình và góp phần ngăn cản các nguy cơ đe dọa đến cuộc sống của trẻ. Các gia đình nhận nuôi trẻ được hỗ trợ với mức 600 nghìn đồng/tháng và hỗ trợ quần áo, học tập, sinh hoạt cho trẻ là 700 nghìn đồng/năm.

Sự chung tay của cộng đồng xã hội

Ngoài các cơ sở bảo trợ xã hội công lập, với chức năng hoạt động cụ thể và trách nhiệm xã hội đối với trẻ mồ côi, nhiều tổ chức, đơn vị, cá nhân đã rất nỗ lực trong công tác bảo trợ, chăm sóc trẻ mồ côi. Có thể kể đến các hoạt động thăm hỏi, tặng quà, trao tặng học bổng, xe đạp, dạy nghề cho trẻ mồ côi của các cấp Hội Bảo trợ người tàn tật và trẻ mồ côi Việt Nam, hoạt động của Hội Bảo vệ quyền trẻ em, tổ chức UNICEF Việt Nam....

Trẻ mồ côi là một trong hai nhóm đối tượng bảo trợ của Hội Bảo trợ người tàn tật và trẻ mồ côi Việt Nam. Trong những năm qua, Trung ương Hội và toàn hệ thống Hội đã có nhiều hình thức trợ giúp hiệu quả, góp phần đem lại cuộc sống tốt đẹp hơn cho đối tượng vốn chịu nhiều thiệt thòi này. Từ những hình thức động viên như thăm hỏi, tặng quà nhân các dịp lễ, Tết, đầu năm học mới đến trao tặng học bổng, xe đạp cho những em có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn. Mỗi năm, toàn hệ thống Hội đã trao tặng hàng ngàn xe đạp, hàng ngàn suất học bổng. Chỉ tính riêng năm 2014, Hội đã trao tặng 13.800 suất học bổng (10 tỷ đồng) cho trẻ em mồ côi, khuyết tật vượt khó, học giỏi, tặng 2.800 xe đạp (4,1 tỷ đồng) cho các cháu có khó khăn, đi học xa nhà.

Bàn giao trẻ mồ côi cho các gia đình thay thế tại Quảng Ninh

Không chỉ thăm hỏi, trao tặng quà, các cấp Hội còn rất sát sao trong việc giám sát thực hiện chính sách pháp luật của Nhà nước với đối tượng trẻ mồ côi, xây dựng các mô hình hỗ trợ mang tính bền vững, hiệu quả như: xây nhà tình thương cho những trẻ mồ côi sống tại cộng đồng có khó khăn về nhà ở, vận động các tổ chức, cá nhận nhận nuôi, hỗ trợ dài hạn cho trẻ mồ côi tại cộng đồng (Quảng Trị là tỉnh Hội đã thực hiện khá tốt mô hình này) hỗ trợ học bổng lâu dài cho trẻ mồ côi theo học tại các trường Đại học, Cao đẳng (Trung ương Hội, các tỉnh, thành Hội thành phố Hồ Chí Minh, Hà Tĩnh, Hải Phòng, Quảng Trị, Quảng Nam, Bình Định,...), hỗ trợ tìm gia đình thay thế cho trẻ mồ côi không nơi nương tựa (thành Hội Đà Nẵng trong vòng 15 năm đã tìm được mái ấm gia đình trong nước và nước ngoài cho hơn 100 cháu mồ côi, trong đó có các cháu mồ côi cô nhi và lớn tuổi), mô hình bảo trợ học tập cho trẻ mồ côi khuyết tật (tỉnh Hội Quảng Trị vẫn đang huy trì, riêng năm 2014 đã bảo trợ cho 318 cháu với kinh phí 451,7 triệu đồng), trao tặng góc học tập cho học sinh khuyết tật, mồ côi (tỉnh Hội Quảng Ninh thí điểm mô hình này từ năm 2011 và đến nay vẫn đang phát huy tốt)...

Thành lập từ năm 1993 từ sự ủng hộ của tổ chức ASSORV (Pháp), Nhà nuôi trẻ mồ côi Hoa Mai Cần Thơ (huyện Châu Thành, tỉnh Hậu Giang) do Hội Bảo trợ NKT, TMC và BNN tỉnh Hậu Giang quản lý, có chức năng nuôi dưỡng, bảo trợ cho các trẻ em mồ côi, trẻ bị bỏ rơi trên địa bàn. Sau 20 năm đi vào hoạt động, 113 trẻ mồ côi đã được Hoa Mai Cần Thơ chăm sóc, nuôi dưỡng. Đặc biệt, đã có 25 trẻ mồ côi từ mái nhà Hoa Mai Cần Thơ đã tốt nghiệp Cao đẳng, Đại học, hoà nhập cộng đồng, có việc làm ổn định như: em Huỳnh Thị Cẩm Vân tốt nghiệp Cao đẳng Dược hiện đang làm việc tại Xí Nghiệp Dược Hậu Giang, Trần Thị Đan học Cao đẳng Sư phạm Ngữ văn đang công tác tại trường trung học cơ sở Kế Sách tỉnh Sóc Trăng, Lâm Thị Thanh Thúy công tác tại Bệnh viện Đa khoa Châu Thành, Hậu Giang... Bên cạnh đó, 26 trẻ từ mái nhà Hoa Mai tốt nghiệp hệ Trung cấp nghề đã được tập đoàn Dacotex nhận vào làm việc ... Hiện nay, nhà trẻ đang nuôi dưỡng 41 trẻ mồ côi, trong đó có 19 trẻ đang học Tiểu học, 16 trẻ học Trung học cơ sở, 3 em học Phổ thông Trung học, 02 em học Trung cấp nghề và 01 em hiện đang học Đại học. Tại Hoa Mai Cần Thơ các em không chỉ được ăn no, mặc ấm mà còn được đến trường học hành, rèn luyện thể thao, được hướng dẫn tham gia lao động sản xuất, đào tạo nghề. Nhiều em sau khi tốt nghiệp phổ thông trung học đã theo học tại các trường Cao đẳng nghề, ra trường đã có việc làm, thu nhập ổn định.

Có thể nói, với sự quan tâm chỉ đạo của Nhà nước, sự chung tay của các tổ chức xã hội trong nước và nước ngoài, các vấn đề của trẻ mồ côi đang từng bước được giải quyết, phần nào đem lại cuộc sống hạnh phúc, bình đẳng cho các em. Tuy nhiên, việc gia tăng số trẻ mồ côi, trẻ bị bỏ rơi trong thời gian tới vẫn được các chuyên gia cảnh báo. Do đó, bên cạnh việc tăng cường thực hiện tốt các chính sách xã hội, chăm sóc, bảo trợ trẻ mồ côi, cần quan tâm hơn nữa đến công tác phòng ngừa tình trạng trẻ bị bỏ rơi. Hoạt động này cần được thực hiện với lộ trình, kế hoạch cụ thể, một chiến lược toàn diện và sâu sắc có sự phối hợp chặt chẽ giữa Nhà nước, chính quyền địa phương, xã hội và các tổ chức xã hội trong và ngoài nước.

(Theo Tạp Chí Người Bảo Trợ)

Thêm bình luận


Mã an ninh
Làm tươi